از نوروز و یلدا گرفته تا جشن های مختلف در فصل پائیز همگی نشان از سرزندگی مردمان کهن و تجلی پیوند ناگسستنی انسان با طبیعت در ایران دارند.

ایرانیان باستان در گاهشماری خود روز ۱۵ آبان ماه را به عنوان میانه فصل پاییز به نام «ایاثَرِم» نامگذاری کرده اند که این لغت به معنای «آغاز سرما» بوده و در سبک زندگی کشاورزی و دامپروری مقارن با زمانی بوده که گله‌ های گوسفند از چراگاه‌ های تابستانی به محل زمستانی خود باز می‌ گشته اند.

در باور سنتی«ایاثرم» هنگامی است که خداوند گیاهان و رستنی‌ها را آفریده است و این نکته ای است که عنصر اجتماعی این جشن‌ها را برای ما روشن تر می کند.

در جشن های پاییزانه زن و مرد، پیر و جوان، فقیر و غنی، ارباب و رعیت، همه و همه یکسان شرکت می‌کردند و در یکجا گرد می‌آمدند و از یک سفره غذا می‌خوردند و این امر باعث هم‌بستگی بیشتر اجتماعی می‌شد.

اما این جشن ها از عناصر دینی و آیینی هم خالی نبودند. آداب مراسم به این صورت بوده که مردم به هنگام جشن، نیایش می خواندند و حاضرین در جشن دست یکدیگر را می‌گرفتند و با یکدیگر هم پیمان و هم باور می شدند که این هم پیمانی در تمامی مشکلات به کمک آن ها می شتافت.

از دوران باستان در روز جشن میانه پاییز، زن و مرد و پیر و جوان گرد هم جمع می‌شوند و جشنی بر اساس همدلی و هم‌زبانی برپا می‌کنند. قدیم‌تر، این جشن با آداب مذهبی خاصی همچون خواندن نیایش‌هایی بر اساس آموزه‌های شکرگزاری به دور از تفاوت‌ها و در نهایت، کمک به نیازمندان برگزار می‌شد.

ایرانیان از ابتدا معتقد بودند که فقیر و غنی با یکدیگر برابرند و برای نشان دادن آن در چنین ایامی، همه در کنار هم از یک غذا می‌خوردند و با هم این مناسبت را جشن می‌گرفتند.

پائیزانه در کرمانشاه

جشن برگ ریزان پاییز هنوز هم در میان برخی اقوام نظیر مردم کرمانشاه برگزار می شود که از مناسک آن می‌توان به خواندن دعا و پختن خروس به تعداد فرزندان خانواده نام برد.

مردم کرمانشاه در این روز به دور هم جمع شده، قربانی می‌دهند، غذای نذری می‌پزند و در میان مردم و نیازمندان پخش می‌کنند و دعایی نیک برای عاقبت به خیری می‌خوانند.

در کشورهایی نظیر چین و ویتنام نیز این جشن به لحاظ زمانی مقارن با جشن محبوب برداشت محصول است و چینی ها با به راه انداختن اژدهاهای مخصوصشان در کارناوال ها آن را جشن می گیرند.

نذرهای پائیزی در خوانسار

مردم خوانسار نیز در گذشته و در فصل پاییز که کارهایشان سبک تر می شد محصولات کشاورزی را جمع آوری می کردند طلب های خود را می گرفتند گندم و سور و سات و سوخت زمستان را جا به جا می کردند انوقت به ادای نذر که برپا کردن مجلس روضه خوانی که توام با شام بود می پرداختند.

این اشخاص غالبا مومن واقعی بودند و قصدشان ریا نبود که به مقتضای وقت مجلس ترتیب دهند بلکه با توجه به وسع خود این کار را بدون تظاهر و ریا و صرفا از روی عقیده میکردند.

برای برپایی سفره نذری در فصل پائیز معمولا مقدمات کار از ماه ها پیش فراهم می شد مثلا یکی دو عدد بره یا بیشتر در بهار خریداری و خیلی خوب از انها نگهداری کرده و به فرزندان خود توصیه می کردند که به این بره ها خوب خدمت کنید چون آنها نذری امام حسین(ع) یا حضرت ابالفضل هستند و انوقت برای نذری که در پاییز داشتند یک یا چند شب مراسم روضه خوانی برپا میشد و از مدعوین با شام که شامل ابگوشت و ماست بود پذیرایی می کردند.